Cukrzyca

Szczegóły

Cukrzyca jest jedną z chorób o podłożu metabolicznym, która charakteryzuje się występowaniem podwyższonego poziomu cukru we krwi, czyli hiperglikemią. Schorzenie to wynika z defektu wydzielania lub działania insuliny, czyli hormonu produkowanego przez komórki β trzustki.

Insulina jest hormonem peptydowym, którego działanie polega na stymulacji gromadzenia glukozy (w postaci glikogenu) w wątrobie i mięśniach, oraz kwasów tłuszczowych i triacylogliceroli w tkance tłuszczowej. Skutkiem przewlekłej hiperglikemii jest upośledzenie funkcjonowania lub uszkodzenie wielu narządów takich jak oczy, nerki, nerwy, serce i naczynia krwionośne.

Cukrzyca jest chorobą społeczną. Jej chorobowość przekracza 1 % i stale rośnie we wszystkich grupach wiekowych. Przewiduje się, że w 2030 roku na świecie będzie ponad 350 milionów osób z cukrzycą. Do objawów wskazujących na możliwość rozwoju choroby należą: zmniejszenie masy ciała, wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie, pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów zapalnych narządów moczowo-płciowych. W cukrzycy glukoza gromadzona jest we krwi, szczególnie po posiłkach. Po obciążeniu glukozą chorego na cukrzycę stężenie glukozy we krwi osiąga wyższe wartości i powraca do stanu początkowego wolniej, niż u człowieka zdrowego. Dlatego odpowiedź na standardową, podaną doustnie dawkę glukozy, czyli test tolerancji glukozy po podaniu doustnym (OGTT), jest stosowana w diagnostyce klinicznej cukrzycy. OGTT rozpoczyna się na czczo, po 8-godzinnym wstrzymaniu się od jakichkolwiek posiłków, po 3 dniach spożywania przeciętnej diety, o normalnej zawartości węglowodanów. Po pobraniu krwi żylnej na czczo, pacjent wypija w ciągu 5 min 250-300 ml wody, w której rozpuszczono 75 g bezwodnej glukozy. Następnie w pozycji siedzącej, powstrzymując się od wykonywania wysiłku fizycznego, palenia tytoniu i spożywania dodatkowych posiłków, pacjent czeka 120 min na pobranie krwi. Za wynik prawidłowy przyjmuje się wartość poniżej 7,8 mmol/l (140 mg/dl) po 120 min.

Kluczowym efektem niedoboru insuliny jest zmniejszone pobieranie glukozy przez wiele tkanek. Kolejnym jest zwiększone uwalnianie glukozy przez wątrobę. Powstająca w wyniku tych procesów hiperglikemia jest przyczyną odwodnienia i nadmiernego pragnienia. W przypadku braku możliwości wykorzystania glukozy jako źródła energii, zaopatrzenie organizmu utrzymywane jest dzięki metabolizmowi białek i tłuszczów. Następstwem tych procesów jest zmniejszenie masy ciała, pogłębiający się niedobór białek i wycieńczenie głodowe organizmu. Zwiększa się również rozkład tłuszczów, a organizm przeciążony jest triglicerydami i wolnymi kwasami tłuszczowymi. Wszystkie te zaburzenia wyrównywane są przez stosowanie insuliny. Istotą leczenia jest takie dobranie dawki insuliny, aby poziom cukru we krwi był zbliżony do poziomu u ludzi zdrowych. Stan taki najczęściej uzyskuje się wstrzykując insulinę kilka razy w ciągu doby. Stosowane są również pompy insulinowe, które podają insulinę w sposób ciągły. Chorzy powinni monitorować poziom glukozy we krwi kilka razy dziennie. Służą do tego różnego rodzaju glukometry.

Światowa Organizacja Zdrowia wyróżnia 4 główne typy cukrzycy: cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2, cukrzycę o znanej etiologii i cukrzycę ciążową. Cukrzyca typu 1 spowodowana jest zniszczeniem komórek β trzustki, co zwykle prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny i stanowi około 10 % wszystkich zachorowań. Cukrzyca tego typu, zwana również insulinozależną, rozpoczyna się u dzieci i młodzieży oraz u osób dorosłych do 30 rż., a największą częstość zachorowań odnotowuje się u osób kilkunastoletnich. Podawanie insuliny jest niezbędne do przeżycia pacjentów z cukrzycą tego typu. Cukrzyca typu 2, zwana także insulinoniezależną, wynika z postępującego upośledzenia wydzielania insuliny, rozwijającego się w warunkach insulinooporności, jest najczęstszą odmianą i występuje u około 80-90 % chorych. Chorzy na początku choroby zwykle nie wymagają podawania insuliny, często nie stosują jej ani razu przez całe życie. W niektórych przypadkach zachodzi potrzeba stałego lub czasowego włączenia insuliny do terapii. Przyczyną cukrzycy o znanej etiologii mogą być między innymi leki stosowane na inne choroby, niektóre endokrynopatie, a także niedostateczne lub nieprawidłowe odżywianie się. Cukrzyca ciążowa jest rozpoznawana po raz pierwszy w trakcie ciąży i trwa do momentu urodzenia dziecka. Pojawienie się tego typu cukrzycy zwiększa możliwość wystąpienia w późniejszym czasie cukrzycy typu 2

W powstawaniu cukrzycy dużą rolę odgrywa wiek, ryzyko związane z obecnością cukrzycy u członków rodziny, nadwaga, otyłość brzuszna, siedzący tryb życia, sposób odżywiania oraz palenie tytoniu. Istnieją wzorce postępowania dla osób o zwiększonym ryzyku powstawania cukrzycy. Jeśli w rodzinie pacjenta występuje cukrzyca, powinien on starać się nie dopuścić do przytycia. Powiększenie się obwodu brzucha znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Osoby z grupy ryzyka powinny szczególnie zwracać uwagę na stosowanie odpowiedniej diety, która powinna być bogata w błonnik i oleje roślinne. Należy pamiętać o systematycznej, codziennej aktywności fizycznej.